4. Cuaca Ekstrem dan Bencana Alam

Assalam wbt,

Selamat bertemu kembali.

Mari kita berkenalan sedikit tentang cuaca di negara kita. Semua sudahpun tahu yang negara kita terletak betul-betul di garisan khatulistiwa dan kaya dengan hutan hujan tropika. Allah telah atur sebaik mungkin kehidupan flora dan fauna di negara kita yang mana kita dapat saksikan sendiri mereka tetap hidup subur dan berkembang biak walaupun adakalanya cuaca menjadi terlalu ekstrem samada terlalu panas atau terlalu sejuk. Tidak dapat dinafikan ada kalanya mereka juga akan turut mati disebabkan cuaca ekstrem yang melanda.

Malaysia dan negara-negara Asia Tenggara lain pada amnya memiliki musim cuaca yang hampir serupa iaitu panas dan lembab sepanjang tahun berlainan daripada negara-negara yang berada di garisan latitud pertengahan hinggalah ke kutub yang menyaksikan sistem cuaca yang agak sedikit berlainan daripada negara kita iaitu musim panas, luruh, bunga dan sejuk pendek kata sistem empat musim.

Saya ringkaskan sedikit sistem cuaca dan iklim di negara kita di dalam jadual di bawah. Maklumat penuh tentang cuaca dan iklim boleh diperolehi melalui laman sesawang www.met.gov.my.

Bulan (Secara Amnya)	Musim
November - Mac	Musim Timur Laut (Tengkujuh)
Mei - September	Musim Barat Daya
April dan Oktober	Musim Peralihan

Cuaca esktrem bagi sesetengah orang disebut sebagai cuaca melampau tetapi mungkin ada benarnya kerana dalam kamus dewan pun guna perkataan “melampau” walaupun ianya diambil daripada perkataan Inggeris “extreme”.  Tak semestinya cuaca yang sedang berlaku di luar rumah sekarang boleh menjadi ekstrem kadang-kadang cuma hujan atau panas biasa sahaja, jadi persoalannya, bilakah cuaca yang berlaku akan menjadi esktrem?. Jawapanya, cuaca dikategorikan ekstrem bila kehadirannya melebihi daripada kadar biasa. Pendek kata kehadiran cuaca esktrem boleh mengundang bencana kepada penduduk bumi. 

Persoalan berikutnya, apakah tahap cuaca esktrem yang boleh dikategorikan sebagai bencana?. Kerana, adakalanya hujan lebat yang turun melebihi kadar biasa tidak juga meninggalkan sebarang kesan pada harta dan nyawa manusia. Bagi merungkai persoalan ini kita harus merujuk kepada definisi bencana yang telah diterbitkan daripada sumber seperti di bawah.

Definisi Bencana oleh Majlis Keselamatan Negara (MKN)

“Suatu kejadian yang menyebabkan gangguan kepada aktiviti masyarakat dan urusan negara, melibatkan kehilangan nyawa, kerosakan harta benda, kerugian ekonomi dan kemusnahan alam sekitar yang melangkaui kemampuan masyarakat untuk mengatasinya dan memerlukan tindakan penggemblengan sumber yang ekstensif.”

Sumber : Arahan Majlis Keselamatan Negara No. 20: Dasar dan Mekanisme Pengurusan Bencana - Semakan 2012; http://portalbencana.mkn.gov.my/Portal/

Apakah kaitan Gempa Bumi dan Cuaca Ekstrem

Secara amnya, memang ada sedikit perbezaan antara kedua-dua kejadian alam ini. Cuaca biasanya datang daripada atmosfera dan turun ke bumi seperti hujan, salji, ribut petir, angin kencang, jerebu, kabus, kabut dan lain-lain. Gempa bumi adalah fenomena yang datang dari kerak bumi iaitu bentuk tenaga yang dilepaskan secara semula jadi akibat daripada pergeseran pada kerak bumi. Yang menjadi persamaan kepada kedua-dua kejadian ini adalah hasil yang ditinggalkan kepada penduduk bumi ini iaitu bencana. Sebagai contoh, angin kencang yang datang dalam bentuk taufan akan meninggalkan kesan bencana yang sama seperti gempa bumi iaitu rumah rosak dan adakalanya boleh meragut nyawa.

Apakah kaitan Gempa Bumi dan Tsunami

Seperti yang dinyatakan di atas, gempa bumi berpunca daripada sejumlah tenaga yang dilepaskan akibat daripada pergeseran kerak bumi yang telah wujud secara semula jadi. Muka bumi yang wujud sekarang ini pada asalnya terbina hasil daripada pergerakan kerak bumi sejak beribu ribu tahun dahulu lagi. Gempa bumi boleh terjadi samada di daratan ataupun lautan. 

Gempa bumi yang terhasil daripada kerak bumi di daratan boleh menyebabkan kita merasa bergoyang seakan akan pening kepala. Ini berlaku kerana gelombang tenaga atau apa yang dipanggil Gelombang Seismic (Seismic Wave) daripada Titik Gempa (Epicenter) bergerak ke permukaan bumi. Gelombang ini bergerak dalam pelbagai arah dan pada kelajuan yang berbeza. Terdapat dua jenis gelombang utama yang sangat penting iaitu Body Waves (BW) dan Surface Waves (SW). Kelebihan BW ialah ianya dapat bergerak dari titik gempa di dalam kerak bumi menuju ke permukaan dan seterusnya SW akan meneruskan pergerakan pada permukaan bumi. Pada kebiasaanya, kita dapat merasa kedua-dua gelombang ini jika titik gempa berlaku berdekatan dengan kediaman tetapi kehadiran SW lebih mudah dirasai. Bangunan atau rumah yang bergoyang adalah disebabkan kehadiran SW. Pada kebiasaanya kehadiran SW lebih ditakuti kerana kesan goyangan dan goncangan boleh mengundang bencana akibat daripada retakan ataupun runtuhan bangunan.

Gempa bumi yang berlaku di daratan tidak akan menyebabkan berlakunya tsunami sebaliknya jika ianya berlaku di dasar lautan, ianya boleh berlaku. Namun, tidak semua gempa bumi yang berlaku di dasar laut boleh mengundang tsunami. Ada beberapa kriteria lain yang diperlukan bagi membolehkan sejumlah isipadu air bergerak menuju ke pantai.

Insyallah, saya akan cuba berkongsi maklumat lanjut mengenai kejadian cuaca esktrem, gempa bumi dan tsunami pada ruangan akan datang.

Sekian. Wassalam.